مصالح دانه‌ای طبیعی
مصالح دانه‌ای طبیعی از منابع طبیعی استخراج می‌شوند و پس از انجام برخی فرآیندهای ساده مثل خردایش و غربال‌گری به بازار عرضه می‌شوند. این مصالح در دسته‌بندی‌های مختلف شامل شن و ماسه، سنگریزه و سنگدانه‌های طبیعی قرار می‌گیرند.
شن و ماسه
شن و ماسه از رایج‌ترین مصالح دانه‌ای طبیعی محسوب می‌شوند که عمدتاً از سنگ‌های بزرگتر استخراج و خردایش می‌شوند. این مصالح معمولاً در پروژه‌های بتنی و ساخت‌وساز جاده‌ها کاربرد دارند. از آنجا که شن و ماسه دارای بافت ریز و ذرات نسبتاً همگن هستند، به عنوان ماده‌ای اصلی در مخلوط بتن به کار می‌روند.
ماسه به عنوان یک مصالح دانه‌ای با ذرات بسیار ریزتر، برای استفاده در ملات‌ها و کف‌سازی‌ها مناسب است. در مقابل، شن با دانه‌های بزرگتر، بیشتر در پی‌ریزی و ساخت فونداسیون‌ها استفاده می‌شود. یکی از ویژگی‌های مهم این دو نوع مصالح، جذب رطوبت مناسب و توانایی تراکم‌پذیری بالای آنهاست.
سنگریزه و قلوه‌سنگ
سنگریزه و قلوه‌سنگ‌ها نیز به عنوان مصالح دانه‌ای طبیعی شناخته می‌شوند. این مصالح معمولاً به صورت طبیعی از رودخانه‌ها و بسترهای شنی جمع‌آوری می‌شوند و در پروژه‌های زیباسازی، محوطه‌سازی و ایجاد بسترهای تزئینی به کار می‌روند. قلوه‌سنگ‌ها همچنین در ساخت سازه‌های نگهدارنده مانند سدهای خاکی استفاده می‌شوند، زیرا این مصالح می‌توانند فشارهای سنگین را تحمل کنند و خاصیت تراکم‌پذیری بالایی دارند.
سنگریزه‌ها به علت ظاهر طبیعی و جذاب خود، در طراحی‌های محیطی و فضای سبز نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. این مصالح در برخی موارد به عنوان کفپوش محوطه‌ها و پیاده‌روهای باغ‌ها استفاده می‌شوند و به دلیل تحمل فشار و شرایط جوی مختلف، گزینه‌ای مناسب برای این کاربردها به شمار می‌روند.
مصالح دانه‌ای مصنوعی
مصالح دانه‌ای مصنوعی از فرآیندهای صنعتی تولید می‌شوند و ویژگی‌های خاص‌تری نسبت به مصالح طبیعی دارند. این مصالح معمولاً از مواد معدنی یا پسماندهای صنعتی تولید می‌شوند و قابلیت‌های مکانیکی و شیمیایی منحصربه‌فردی دارند.
پوکه معدنی
پوکه معدنی یا همان پومیس، نوعی مصالح دانه‌ای است که از مواد آتشفشانی تشکیل می‌شود. این ماده به دلیل داشتن تخلخل زیاد و وزن کم، به عنوان یکی از مصالح مهم در ساخت و سازهای سبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوکه معدنی دارای خواص عایق حرارتی و صوتی بالاست و در سقف‌ها و دیوارها به کار می‌رود.
علاوه بر این، پوکه معدنی به دلیل وزن سبک و خاصیت تراکم‌پذیری، به عنوان مصالح پرکننده در سازه‌های مختلف نیز استفاده می‌شود. این ماده همچنین دارای قابلیت مقاومت در برابر رطوبت و عوامل محیطی مختلف است، که باعث می‌شود در محیط‌های مرطوب و حتی زیر آب کاربرد داشته باشد.
بتن سبکدانه
بتن سبکدانه یکی دیگر از مصالح دانه‌ای مصنوعی است که با استفاده از مواد سبکدانه مثل پوکه، لیچت و پرلیت تولید می‌شود. این نوع بتن به دلیل وزن کمتر و ویژگی‌های عایق‌بندی مناسب، در پروژه‌های ساختمانی که به کاهش وزن سازه‌ها نیاز دارند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
بتن سبکدانه دارای خواص مکانیکی مناسب است و در عین حال به دلیل کاهش مصرف مواد سنگین، باعث کاهش هزینه‌های حمل و نقل و همچنین انرژی مصرفی در ساخت و ساز می‌شود. این مصالح به ویژه در ساختمان‌های بلندمرتبه و سازه‌های مدرن که نیاز به کاهش بارهای سازهای دارند، کاربردهای فراوانی دارند.
مصالح دانه‌ای صنعتی
این دسته از مصالح از طریق فرآیندهای صنعتی و با استفاده از مواد خام معدنی تولید می‌شوند. به دلیل فرآوری‌های خاصی که روی این مصالح انجام می‌شود، آنها دارای ویژگی‌های منحصر به فردی از نظر مقاومت، وزن و شکل هستند.
سرامیک‌های دانه‌ای
سرامیک‌های دانه‌ای نوعی مصالح پودری هستند که از طریق فرآیند پخت و سرد کردن مواد معدنی به دست می‌آیند. این مصالح به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت و فشار، در صنایع ساختمانی و همچنین پروژه‌های مقاوم‌سازی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. سرامیک‌های دانه‌ای عمدتاً در ساخت بتن‌های مقاوم، پوشش‌های سطحی و حتی در پروژه‌های هنری استفاده می‌شوند.
سرامیک‌ها به دلیل قابلیت انعطاف‌پذیری در طراحی و تولید، برای ساخت کف‌پوش‌های مقاوم و دکوراتیو نیز استفاده می‌شوند. مقاومت در برابر حرارت و ویژگی‌های ضد فرسایش این مواد باعث می‌شود که در محیط‌های با دما و فشار بالا نیز عملکرد خوبی داشته باشند.
پودر سنگ
پودر سنگ یا گرد سنگ نوعی مصالح دانه‌ای است که از خردایش سنگ‌ها به دست می‌آید و در صنایع ساختمانی به عنوان یک پرکننده یا افزودنی در ملات‌ها و بتن‌ها استفاده می‌شود. این مصالح به دلیل داشتن ذرات بسیار ریز، خواص مکانیکی بتن را بهبود می‌بخشد و باعث افزایش تراکم و مقاومت آن می‌شود.
پودر سنگ همچنین در صنایع دیگر نیز کاربرد دارد، از جمله در تولید محصولات سرامیکی، آجر و کاشی. استفاده از این مصالح به عنوان یک پرکننده اقتصادی، به کاهش هزینه‌های تولید کمک می‌کند و به دلیل دسترسی آسان به آن، یکی از مصالح پرکاربرد در صنایع مختلف محسوب می‌شود.
مصالح دانه‌ای بازیافتی
یکی از روندهای جدید در صنعت ساخت و ساز، استفاده از مصالح دانه‌ای بازیافتی است. این مصالح از بازیافت مواد صنعتی و ساختمانی به دست می‌آیند و در پروژه‌های مختلف به عنوان جایگزینی برای مواد طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مصالح دانه‌ای حاصل از بازیافت بتن
بتن‌های بازیافتی یکی از مهمترین مصالح دانه‌ای بازیافتی هستند که از تخریب ساختمان‌های قدیمی به دست می‌آیند. این مصالح پس از خردایش و فرآوری، دوباره در ساخت بتن‌های جدید مورد استفاده قرار می‌گیرند. استفاده از بتن‌های بازیافتی باعث کاهش مصرف منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود.
بتن‌های بازیافتی همچنین به دلیل داشتن خواص مکانیکی مناسب، می‌توانند به عنوان یک جایگزین مناسب برای شن و ماسه طبیعی در پروژه‌های مختلف ساختمانی به کار روند. این مصالح علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها، به کاهش حجم زباله‌های ساختمانی نیز کمک می‌کنند.
بازیافت آسفالت
آسفالت بازیافتی یکی دیگر از انواع مصالح دانه‌ای بازیافتی است که از تخریب جاده‌ها و روسازی‌های قدیمی به دست می‌آید. این آسفالت‌ها پس از خردایش و ترکیب با مواد جدید، دوباره در ساخت روسازی‌های جاده‌ها استفاده می‌شوند. بازیافت آسفالت علاوه بر کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری، به کاهش مصرف منابع نفتی نیز کمک می‌کند.
آسفالت بازیافتی همچنین دارای ویژگی‌های مکانیکی مناسبی است که باعث می‌شود در پروژه‌های ساخت و ساز جاده‌ها و حتی روسازی‌های فرودگاه‌ها به کار رود. استفاده از این مصالح به دلیل هزینه کمتر و کاهش زمان ساخت، به عنوان یک راهکار اقتصادی و پایدار در صنعت جاده‌سازی محسوب می‌شود.