اورکلاک یعنی بالا بردن سرعت کامپیوتر و بهبود عملکرد آن. با این روش، بدون اینکه هزینه زیادی بابت خرید قطعات جدید بپردازید، می‌توانید سرعت سیستم خود را در بازی‌ها یا نرم‌افزارهای سنگین افزایش دهید. در این مقاله، به زبان ساده یاد می‌گیرید که Overclocking چطور کار می‌کند؟ چطور بدون آسیب زدن به سیستم، آن را انجام دهید و چه نکاتی را برای حفظ عملکرد پایدار رعایت کنید؟
پس بیایید بدون مقدمه برویم سر اصل مطلب.
اورکلاک در یک نگاه
اورکلاک یعنی افزایش سرعت کامپیوتر با افزایش سرعت کلاک پردازنده، کارت گرافیک، رم یا سایر قطعات آن. این کار روشی هوشمندانه برای افزایش سرعت، بدون هزینه اضافی است. البته که همیشه هم بی‌خطر نخواهد بود! اورکلاک گرما و مصرف برق را بیشتر می‌کند و اگر خنک‌کننده مناسبی نداشته باشید، ممکن است به قطعات سیستم آسیب جدی بزند. بااین‌حال، برای کاربرانی که می‌خواهند از سیستم‌های قدیمی بیشتر استفاده کنند یا به‌‌دنبال حداکثر عملکرد هستند، اورکلاک همیشه یک انتخاب جذاب است.
اورکلاک چیست؟ شتاب‌دهی به پردازنده بدون هزینه اضافی!
اورکلاک (Overclocking) یعنی تنظیم سرعت پردازنده یا قطعاتی مثل رم و کارت گرافیک بالاتر از سرعت پیش‌فرض کارخانه. این کار باعث می‌شود پردازنده کارهای بیشتری انجام دهد و سرعت سیستم بیشتر شود. مثلاً عملکرد کامپیوتر در اجرای بازی‌های سنگین بهتر و روان‌تر می‌شود.
اورکلاک معمولاً روی پردازنده و رم انجام می‌شود؛ اما کارت‌های گرافیک هم قابلیت اورکلاک دارند. نکته مهم اینجاست که برای حفظ پایداری سیستم در سرعت‌های بالا، باید ولتاژ قطعات را کمی افزایش دهید و از خنک‌کننده‌های قوی‌تری استفاده کنید تا دمای مدیریت شود.
اگرچه این روش در نهایت مصرف برق و گرمای قطعات را بالا می‌برد؛ ولی خیلی از کاربرانی که توانایی خرید سیستم‌های جدید را ندارند، از آن به‌عنوان روشی کم‌هزینه و هوشمندانه استفاده می‌کنند.
تاریخچه اورکلاک؛ از نخستین تلاش‌ها تا ابداع
همه چیز از دهه ۱۹۸۰ شروع شد. شرکت IBM اولین کامپیوترهای خود را با پردازنده‌های ۴.۷ مگاهرتز عرضه کرد تا سیستم پایداری بهتری داشته باشد؛ اما بعضی از کاربران که به سرعت بیشتر علاقه داشتند، راه‌حل ساده‌ای پیدا کردند: تغییر جامپرهای روی مادربرد! این تغییر کوچک، سرعت پردازنده را افزایش می‌داد و به ایده‌ای اولیه اورکلاک کردن سیستم از همین جا شروع شد.
تصویر اولین کامپیوتر IBM که در سال 1981 عرضه شد
جالب است بدانید داستان‌هایی وجود دارد که حتی پیش‌از این دوران، ریچارد فاینمن، فیزیک‌دان مشهور، در دهه ۱۹۴۰ با دستکاری دستگاه‌های آزمایشی، سرعت محاسباتش را بالا می‌برد. البته آن زمان اصلاً کسی نمی‌دانست فاینمن چنین کاری انجام می‌دهد، چه برسد به آنکه بخواهند واژه‌ای مثل «اورکلاک» را برای آن ابداع کنند!
البته این تازه شروع ماجرا بود. در دهه ۱۹۹۰ اورکلاک کم‌کم به یک فرهنگ بین کاربران تبدیل شد. انجمن‌های اینترنتی محلی برای بحث درباره تنظیم ولتاژ و روش‌های خنک‌کردن قطعات شدند. در همین سال‌ها بود که اصطلاح «اورکلاک» متولد شد. این کلمه برای اولین بار در سال ۱۹۸۹ در لغت‌نامه‌ها ثبت شد و مجله PC User در سال ۱۹۹۱ رسماً آن را معرفی کرد.
با عرضه مادربردهای جدید که تنظیمات اورکلاک را در بایوس خود داشتند، دیگر نیازی به دستکاری فیزیکی قطعات نبود. حالا کاربران می‌توانستند با چند کلیک ساده سیستم‌شان را سریع‌تر کنند. امروزه اورکلاک نه یک کار غیرقانونی، بلکه راهی شناخته‌شده برای بهینه کردن سخت‌افزار است؛ روشی که با گذشت بیش‌از 40 سال از کشف آن (البته اگر تلاش‌های فاینمن را در نظر نگیریم)، هنوز هم طرفداران زیادی دارد.
اورکلاک چطور سرعت کامپیوتر را افزایش می‌دهد؟
Overclocking مثل این است که پردازنده کامپیوتر را وادار کنید سریع‌تر از حد معمول کار کند. برای این کار، دو روش اصلی وجود دارد:
بالا بردن سرعت پایه (سرعتی که پردازنده از ابتدا برای کار کردن تنظیم شده است)؛
بالا بردن ضریب سرعت (عددی که سرعت پایه را چند برابر می‌کند).
هر پردازنده با یک سرعت مشخص از کارخانه روانه بازار می‌شود. با اورکلاک کردن، این سرعت را از تنظیمات کارخانه خارج می‌کنید. مثلاً اگر سرعت پایه را از ۱۰۰ واحد به ۱۰۵ واحد افزایش دهید، پردازنده ۵ درصد سریع‌تر کار می‌کند.
البته یک نکته مهم وجود دارد؛ اگر سرعت را بدون تنظیم برق افزایش دهید، ممکن است سیستم هنگ کند یا خاموش شود! بنابراین بهتر است همیشه مقدار کمی برق اضافه (ولتاژ) به پردازنده بدهید تا در سرعت بالاتر پایدار بماند؛ ولی همین برق اضافه هم چالش‌هایی به همراه دارد:
اول اینکه پردازنده برق بیشتری مصرف می‌کند و این موضوع روی هزینه‌های شما تاثیر می‌گذارد.
دوم اینکه دمای قطعه بالا می‌رود و نیاز به خنک‌کننده‌های قوی‌تری خواهید داشت.
چطور بدون مشکل اورکلاک کنیم؟
حال سوال اینجاست که با وجود این چالش‌ها، چطور اوکلاک انجام دهیم، بدون اینکه سیستم با مشکلی مواجه شود؟
بهتر است سرعت و ولتاژ دستگاه را کم‌کم افزایش دهید و ببینید سیستم شما در چه حالتی بدون مشکل عمل می‌کند. اگر می‌خواهید اورکلاک سنگین انجام دهید، باید حتماً بخش خنک‌کننده دستگاه را تقویت کنید. استفاده از سیستم‌های آب خنک راهکار خوبی برای حل چالش گرم شدن بیش‌ازحد است.
بعد از اورکلاک‌کردن با استفاده از نرم‌افزارهایی مثل Prime95 از سیستم تست پایداری بگیرید. اگر دستگاه خطا داد یا خاموش شد، سرعت یا ولتاژ آن را کم کنید و دوباره تست بگیرید.
خبر خوب اینکه بیشتر مادربردهای جدید تنظیمات اورکلاک را در منوی ساده بایوس (تنظیمات اصلی سیستم) قرار داده‌اند. بنابراین نیاز نیست مانند گذشته از روش‌های پیچیده استفاده کنید. باوجوداین، پیشنهاد می‌کنیم مراحل بالا را به دقت انجام دهید تا بهینه‌ترین تنظیمات اورکلاک برای سیستم شما مشخص شود. با یافتن نقطه بهینه، سرعت کامپیوتر شما بیشتر خواهد شد، بدون اینکه عمر مفید یا سلامت آن با خطر جدی مواجه شود.
چطور کامپیوتر خود را اورکلاک کنیم؟
اورکلاک‌کردن کامپیوتر عبارت درستی نیست! چون هدف ما افزایش سرعت اجزای مختلف آن است، نه کل کامپیوتر. در ادامه نحوه اورکلاک دو بخش اصلی سیستم را توضیح می‌دهیم.
نحوه اورکلاک پردازنده (CPU)
برای اورکلاک CPU اولین قدم این است که سیستم را آماده کنید. کیس کامپیوتر را از گردوغبار تمیز کنید تا خنک‌کننده‌ها بتوانند به‌خوبی گرما را دفع کنند. اگر پردازنده شما چند سالی است که استفاده می‌شود، بهتر است خمیرِ گرمایی زیر هیت‌سینک را تعویض کنید تا انتقال حرارت بهتر انجام شود.
سپس با یک نرم‌افزار مثل Cinebench یا Geekbench، عملکرد اولیه سیستم را اندازه بگیرید تا بعداً نتایج اورکلاک را با آن مقایسه کنید. سپس مراحل زیر را انجام دهید:
برای شروع اورکلاک، کامپیوتر را ری‌استارت کنید و قبل‌از روشن شدن ویندوز، کلیدهای F2، Delete یا Esc را فشار دهید تا وارد تنظیمات اصلی سیستم (BIOS) شوید.
در بخش مربوط به پردازنده، می‌توانید ضریب سرعت (عددی که سرعت پایه را چند برابر می‌کند) یا سرعت پایه پردازنده را افزایش دهید.
برای جلوگیری از قطعی سیستم، ولتاژ پردازنده را به‌آرامی بالا ببرید.
نکته: بعد از هر تغییر، با نرم‌افزاری مثل Prime95 یا AIDA64 سیستم را تست کنید تا مطمئن شوید دما و پایداری آن تحت کنترل است. یادتان باشد اورکلاک یک فرایند آزمون‌و‌خطاست؛ کم‌کم پیش بروید تا به نتیجه ایده‌آل برسید.
تصویری از محیط برنامه AIDA64 برای تست عملکرد کامپیوتر
اورکلاک کارت گرافیک (GPU)
مثل قبل ابتدا مطمئن شوید کیس تمیز است و فن‌های کارت گرافیک گردوغبار ندارند. همچنین آخرین نسخه درایور کارت گرافیک را نصب کنید. برای مقایسه عملکرد قبل و بعد از اورکلاک هم از یک نرم‌افزار تست گرافیک مثل 3DMark استفاده کنید یا در یک بازی سنگین مثل Assassin’s Creed، فریم‌ریت فعلی را ثبت کنید.
اورکلاک کارت گرافیک معمولاً با نرم‌افزارهایی مثل MSI Afterburner انجام می‌شود. در این برنامه‌ها می‌توانید سرعت پردازش‌گر گرافیک (Core Clock) و سرعت حافظه (Memory Clock) را کم‌کم افزایش دهید. بعد از هر تغییر، یک بازی سنگین را اجرا کنید یا بنچمارک بگیرید. اگر خطاهای گرافیکی (مثل تصاویر خراب یا رنگ‌های عجیب) دیدید، سرعت را کمی کاهش دهید تا کارت آسیب نبیند.
مزایا و معایب اورکلاک کردن کامپیوتر
آیا Overclocking همیشه خوب است و هیچ اشکالی ندارد؟ پاسخ منفی است. اورکلاک نوعی دستکاری سخت‌افزاری است که در کنار مزایای خود، معایبی هم دارد. در ادامه نیمه پر و خالی لیوان را در کنار یکدیگر بررسی می‌کنیم.
مزایای اورکلاک کردن
اجازه دهید با نیمه پر لیوان شروع کنیم. اورکلاک کردن سیستم، سرعت پردازش را به شکل محسوسی بالا می‌برد. وقتی سرعت پردازنده یا کارت گرافیک را افزایش می‌دهید، این قطعات در هر ثانیه کارهای بیشتری انجام می‌دهند. پس‌ازآن بازی‌های سنگینی مثل GTA یا نرم‌افزارهای ویرایش ویدیو روان‌تر اجرا می‌شوند. این یعنی بدون هزینه‌کردن برای خرید سخت‌افزار جدید، می‌توانید تجربه بهتری رقم بزنید.
یکی از دیگر مزیت‌ها، نجات سیستم‌های قدیمی است. اگر کامپیوتر شما قدیمی است و نمی‌تواند نرم‌افزارهای جدید را اجرا کند، اورکلاک مثل یک معجزه عمل می‌کند. با افزایش سرعت پردازنده، می‌توانید از همان سخت‌افزار قدیمی برای کارهای روزمره یا حتی بازی‌های سبک استفاده کنید و خرید سیستم جدید را سال‌ها به تعویق بیندازید.
معایب اورکلاک کردن
اما اورکلاک معایبی هم دارد. اولین مشکل، گرمای زیاد است. وقتی سرعت قطعات را بالا می‌برید، دمای آن‌ها به شدت افزایش پیدا می‌کند. پس اگر خنک‌کننده مناسبی نداشته باشید ممکن است پردازنده یا کارت گرافیک بسوزد یا آسیب دائمی ببیند.
مشکل دوم کاهش عمر قطعات است. افزایش ولتاژ برای پایدار ماندن سیستم، فشار بیشتری به سخت‌افزار وارد می‌کند و باعث می‌شود قطعات زودتر فرسوده شوند. علاوه‌براین، مصرف برق سیستم هم بیشتر می‌شود.
جایگزین‌هایی برای اورکلاک
فناوری‌های خودکاری مثل Intel Turbo Boost یا AMD Precision Boost می‌توانند جایگزین اورکلاک دستی باشند. این فناوری‌ها به صورت هوشمند کار می‌کنند: وقتی سیستم زیر فشار است سرعت پردازنده را تا حد مجاز کارخانه بالا می‌برند و وقتی کار سبک است، سرعت را کاهش می‌دهند تا برق کمتری مصرف شود.
این روش مثل راننده‌ای است که بسته به ترافیک، سرعتش را تنظیم می‌کند؛ اما اورکلاک دستی یعنی شما به صورت دائم سرعت پردازنده را بالاتر از پیش‌فرض کارخانه نگه دارید. این کار نتیجه بهتری در سرعت دارد؛ ولی گرمای بیشتری تولید می‌کند و ریسک آسیب به قطعات را بالا می‌برد.
اورکلاک دستی در برابر اورکلاک کارخانه‌ای
برخی شرکت‌های سازنده محصولات اورکلاک‌شده خود را به بازار عرضه می‌کنند. مثلاً کارت‌های گرافیک سری OC شرکت گیگابایت یا پردازنده‌های خاص آی‌ام‌دی از قبل اورکلاک شده‌اند. این قطعات در محدوده ایمن کارخانه تنظیم شده‌اند، گارانتی دارند و کاربران تازه‌کار می‌توانند بدون نگرانی از آن‌ها استفاده کنند.
البته اورکلاک دستی برای کسانی است که می‌خواهند کنترل کاملی روی سیستم داشته باشند همچنان جذاب‌تر است. در این روش، شما خودتان سرعت و ولتاژ را تنظیم می‌کنید تا به نتیجه بهتری برسید. این روش نیاز به دانش فنی دارد و اگر اشتباه کنید، ممکن است سیستم ناپایدار یا گارانتی قطعات باطل شود.
در نهایت، انتخاب روش مناسب به نیاز شما بستگی دارد. اگر می‌خواهید بدون دردسر از سرعت بیشتر لذت ببرید، فناوری‌های خودکار یا محصولات اورکلاک‌شده کارخانه بهترین گزینه هستند؛ اما اگر به‌‌دنبال حداکثر عملکرد هستید و از چالش‌های فنی نمی‌ترسید، اورکلاک دستی را امتحان کنید!
آیا اورکلاک در آینده هم خواهد بود؟
اورکلاک در آینده نیز خواهد بود؛ ولی احتمالاً دیگر نیازی به تنظیمات دستی پیچیده نخواهد داشت! هوش مصنوعی وارد میدان می‌شود تا به صورت خودکار بهترین سرعت و ولتاژ را برای سیستم شما انتخاب کند. فناوری‌های جدید با بررسی لحظه‌ای دما، مصرف برق و میزان کار سیستم، تنظیمات را بهینه خواهند کرد.
البته فناوری‌های بهینه‌سازی خودکار اینتل همین حالا هم وجود دارند که تا ۱۰٪ سرعت بازی‌ها را بدون نیاز به دانش فنی افزایش می‌دهند و حتی گارانتی هم دارند. شرکت‌های بزرگی مثل مایکروسافت هم روی الگوریتم‌های هوشمند کار می‌کنند تا با اورکلاک در سرورهای ابری، بازدهی را بالاتر ببرد.
راز موفقیت اورکلاک آینده، ترکیب سه چیز است:
هوش مصنوعی برای تنظیم خودکار سرعت و ولتاژ؛
سنسورهای پیشرفته برای کنترل دما و مصرف انرژی؛
خنک‌کننده‌های نسل جدید که گرما را بهتر دفع می‌کنند.
با این پیشرفت‌ها، اورکلاک نه تنها سیستم‌ها را سریع‌تر می‌کند، بلکه عمر قطعات را هم حفظ می‌کند. در واقع، آینده اورکلاک تعادلی بین سرعت دیوانه‌وار و حفظ سلامت سخت‌افزار خواهد بود!
سخن پایانی
اورکلاک ابزاری عالی است که اگر در دستان آگاه قرار بگیرد، سیستم شما را سریع‌تر و کارآمدتر می‌کند. چه یک گیمر حرفه‌ای باشید، چه یک ادیتور یا حتی کسی که می‌خواهد از کامپیوتر قدیمی‌اش بیشتر استفاده کند، اورکلاک می‌تواند راه‌حلی هوشمندانه برای شما باشد.
حالا نوبت شماست! اگر سوال، تجربه یا اطلاعاتی درباره اورکلاک دارید، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.
منابع:
نظرات کاربران